Rozmowy przy kominku

[Wisznu]

Przecież cały czas jest i była dziedziczna. Gdy byli Piastowie tylko oni rządzili, a Andegawenowie na mocy koligacji z Piastami Koronę otrzymali, następnie przez małżeństwo z Królową Polski Jagiellonowie Koronę dzierżyli, by przez małżeństwo kolejne otrzymał je Batory, a po śmierci jego ze względu na koligację poszła do Wazów. Teraz ród Radziwiłów wraz z Czartoryskich rodem najbliżej z Jagiellonami spokrewniony przez Giedymina władzę posiada w naszym kraju. Elektorzy sukcesji zasadę mają poznawać i nią się kierować, a nie niczym innym. Zasada ta w duszy naszej, a nie na papierach jest napisana i z modlitw pochodzi, więc nie należy z zasadą dziedziczności walczyć lecz jej się poddawać. Absolutyzmu się nie należy obawiać, gdyż inna siła nas przed nim broni. Nasza do wolności miłość i nasza dla króla dobroć, która gnębić nas mu nie pozwala.

[AmaD]

Wasza Eminencja nie ma racji. Od wieków polska monarchia jest monarchią elekcyjną, co znalazło nawet swój wyraz w treści artykułów warszawskich, wyraźnie stwierdzających, że Jego Królewska Mość pełni swój urząd z woli Narodu udzielonej przez Sejm. To, że w praktyce wybierano monarchów w dynastii nie wynika z Prawa, ale z mądrości szlachty, która obawiając się wstrząsów w Rzplitej, dokonywała słusznych i przemyślanych wyborów, zazwyczaj powierzając koronę kolejnym członkom dynastii.

[Waszmi]

Z całym uszanowaniem kardynale ależ po co poświęcać naszą złotą wolność szlachecką w imię więzów krwi jakie ustanowił Jegomość Król wydając swoje córki za mąż. Ponadto na cóż nam obcy król jeżeli możemy mieć swojego?

[Wisznu]

Te spisane litery to nie prawo. To przepisy niech tym się zajmą prawnicy. Ważna jest praktyka, tradycja i mądrość jaka przez wieki naszym narodem kierowała. Ta mądrość krwią Giedymina szła i z królewskiego łoża króla uznawała.

[Waszmi]

Wasza Eminencja nie ma prawa decydować o tym kto zostanie obrany królem. Nasza wolność i wola płynie wprost od Boga a Wasza Eminencja jako jego sługa powinien ją uszanować.

[Wisznu]

Ja nigdy nie śmiałbym decydować. Ja w swoim imieniu ni słowa nie rzekłem, ja jedynie o dziadów słowach przypominam. Co waćpanowie zrobią, to Bóg nie ja oceni i los nasz na podstawie tego zmieni. Ja com powiedział, tom uważam. Z serca mówię nie z kieski. Interesu w takim czy innym władcy nie mam. Namaszczać go nie będę. W żywocie swoim w elekcji już raz uczestniczyłem i o elekcji coś powiedzieć mogę. Doświadczeniem się dzielić, to starca powinność, a młodego ocenić i w sumieniu ważyć co stary powiedział. Tyle tylko od waćpana wymagać mogę i waćpan o tym wie dobrze.

[Tvar]

Należałoby przemyśleć czy aby na pewno rozsądnym byłoby utrwalanie w Polsce systemu dziedzicznego, co może podsycać tylko nastroje rewolucyjne. Czy aby na pewno chcemy dążyć do wojny wewnętrznej pomiędzy szlachtą a coraz bardziej wyzwoloną stroną społeczną?
Kolejną sprawą jest to jak Regent byłby widziany w czasach gdy prasa krajowa jak i zagraniczna rozpisuje się o słabości ustrojowej Rzeczpospolitej, czy takie tymczasowe rozwiązanie nie uwaliłoby naszego wizerunku zarówno w oczach mieszkańców jak i nacji świata?

[Wisznu]

Przecież walka z rewolucją łatwiejsza jest z regentem niż z królem. Nikt nie wie jak daleko sięga władza regenta.

[Waszmi]

Zatem szanowny kardynale zapytam. Jak mamy walczyć z rewolucją?

[Vinci]

Eminencja nie zdaje sobie sprawy z powagi sytuacji. Na co nam jakiś kandydat hiszpański, państwa które chyli się ku upadkowi? Polska historia pamięta dobrze wszystkich orientalnych kandydatów do tronu Rzeczpospolitej. Większość nie znała narodowej mentalności, jeden uciekł z naszego kraju - żaden nie przyniósł Polsce realnych korzyści. Po pierwsze, kandydatura hiszpańska jest abstrakcyjna i niezgodna z polską racją stanu. Jeśli mamy szukać jakiegokolwiek kandydata to na tronach bliższych nam, albo w tych rodach, które utrwalą polsko-litewsko-moskiewską niezależność polityczną. Po drugie, pomysł dziedziczności nie odpowie oczekiwaniom mieszkańców, pogłębi antagonizmy społeczne. Proszę zauważyć, 30 lat temu przy dziedzicznym następstwie na tronie polskim Radziwiłłów wybuchła mała rewolucja antykrólewska. Dziś, kiedy zbiera się Sejm jest cisza. Ludzie oczekują króla, który przyniesie nadzieje na poprawę ich materialnego bytu, szlachta osoby, która utrzyma w ryzach ich złotą wolność a wojsko osoby, która uspokoi sytuację społeczna i nie targnie się na niezależność sztabu. W mojej ocenie, taką osobą jest pan Pilawa.